Disleksi ve Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu
Öğrenme güçlüğüne yol açan 2 farklılık
Beyin ve sinir sistemi anne karnında ilk gelişmeye başlayan ve gelişimi yirmili yaşlarda tamamlanan yapılardır. Beyin ve sinir sisteminin geliştiği bu sürece Nörogelişim denir. Bu süreçte yaşanan gecikme ve sapmalar, öğrenme kabiliyeti, motor fonksiyonlar, sosyal gelişim, konuşma ve iletişim ile ilgili bazı yetersizliklere yol açar. Nörogelişimsel bozukluklar, genetik, doğumsal ve çevresel (metabolik, enfeksiyöz ve toksik) faktörlere bağlı olarak ortaya çıkabilirler. Görülme sıklığı ortalama yüzde 5 ‘dir. Belirtileri erken çocukluk dönemlerinde fark edilebilir. Özel öğrenme güçlüğü (disleksi) ve Dikkat eksikliği Hiperaktivite bozukluğu nörogelişimsel problemlerdir. İkisi de nörogelişimin normalden saptığı durumlarda ortaya çıkar. Her ikisi de nörogelişimsel bozukluklar içinde yer alan disleksi ve DEHB sıklıkla birlikte görülebilirler. Disleksi ile DEHB birlikteliği %30-%70’tir. Başka bir deyişle, ÖÖG’si olan her 10 çocuktan 3 ila 7’sinde DEHB da görülür.
Disleksi ve DEHB’nin bir arada görülmesi ile ilgili çok sayıda araştırma yapılmıştır. Araştırmalar, DEHB ve öğrenme güçlüğü birlikteliğinin genetik ortak özelliklerden kaynaklandığını göstermiştir. Yani ortak kalıtımsal (genetik) özellikler nörogelişimsel süreçleri etkileyerek aynı anda ÖÖG ve DEHB gelişmesine yol açmaktadır.
Dislekside, DEHB ‘nin eşlik etmesi öğrenme problemini daha da ağırlaştırır, akademik gerilik daha belirgin olur. DEHB’nin eşlik etmesi özellikle diskalkülide (matematik öğrenme güçlüğü) daha çok olumsuz etki yapmaktadır. Disleksi ve DEHB ‘nin bir arada bulunduğu durumlarda, DEHB’nin tedavi açısından değerlendirilmesi gerekir. Eşlik eden DEHB’nin tedavisi, akademik ve davranışsal problemlerin düzelmesini çok hızlandırır ve kolaylaştırır.
Disleksisi olan çocuklarda; eşlik eden DEHB olmasa da dikkat ve diğer bilişsel becerilerde yetersizlik vardır. Çoğu disleksik çocuk dikkat sorunları yaşar ve bazı disleksik çocuklarda dikkat sorunları çok belirgidir.
Dislekside dikkat problemlerine sıklıkla rastlanması ve %30-70 oranında DEHB eşlik etmesi nedeniyle Disleksik çocukların dikkat performanslarının değerlendirilmesi çok önemlidir. Disleksik çocuklarda dikkat testleri uygulanmalı ve DEHB bulguları sorgulanmalıdır.
Disleksik çocukların eğitiminde dikkat becerileri geliştirecek uygulamalara mutlaka yer verilmelidir, dikkat becerilerinin gelişmesi öğrenme performanslarına olumlu yönde katkı sağlayacaktır.
Dr. Olcay Karaca, temmuz2021
Nöroplastisite potansiyelinin en yüksek olduğu okul öncesi dönemde fark edilmesi ve uygun müdahaleler çok önemlidir. Böylelikle beynin adaptasyon ve normalleşme şansı çok daha yüksek olacak ve normal gelişim süreçlerine göre önemli farklar oluşmayacaktır.
Embriyoda 3. Haftada endoderm, ektoderm ve mezoderm adlı 3 hücre katmanı vardır. En dıştaki hücre katmanı ektodermden sinir sistemi gelişir. Beyin gelişiminde ilk 8 haftada beynin oluşumu ve 3 katmanlı yapısı tamamlanır buna organogenezis denir. Daha sonra doğuma kadar hücresel olgunlaşma ve organizasyon süreci vardır, bu histogenezisdir. Hücre düzeyindeki bölünmeler (mitoz), göçler (migrasyon), farklılaşma (differensiasyon), bir araya toplanıp çeşitli kümeler oluşturma (agregasyon) ve hücreler arası bağlantılar oluşumu (sinaptogenez) ile beynin olgunlaşması, lop-girus gibi yapıların oluşumu gerçekleşir.
Fötal yaşamın 4. ayında başlar, postnatal 1 yaşında tamamlanır. Traktuslar fonksiyon gördüğünde miyelinizasyon tamamlanmış olur. Miyelin temel olarak; SSS ak maddesi ve geniş motor aksonlar içeren periferik sinirlerde bulunan, lipid ve proteinden oluşan bir membrandır. Doğumdan sonra ise 5 yaşa kadar myelinizasyon büyük ölçüde tamamlanır.
Dr. Olcay Karaca, 31.10.2018
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite bozukluğu (DEHB) Özgül öğrenme güçlüğü ve dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) birbirine sık eşlik etmektedir. Bu birliktelik Dikkat Eksikliği olan çocuklarda öğrenme sorunları geliştiği, yani öğrenme güçlüğünün, dikkat problemine bağlı olduğuyla açıklanırdı.
ÖÖG’ne eşlik eden DEHB varlığında diğer psikiyatrik bozuklukların eşlik etme sıklığı da artar.
